Kwasami tłuszczowymi nazywa się substancje kwasowe, a dokładnie kwasy monokarboksylowe, które naturalnie wchodzą w skład tłuszczów albo też występują w formie „wolnej”. Czym dokładnie są kwasy tłuszczowe? Jakie są ich główne rodzaje? Jakie posiadają zastosowanie?
Czym są kwasy tłuszczowe?
Pod względem swojej budowy kwasy tłuszczowe to kwasy monokarboksylowe (organiczne związki chemiczne zawierające grupę karboksylową), których ogólny wzór to R-COOH.
Wzór kwasów tłuszczowych R-COOH:
Do kwasów tłuszczowych najczęściej zaliczane są substancje pochodzenia naturalnego – roślinnego oraz zwierzęcego. Występują wtedy najczęściej jako estry z gliceryną, czyli tłuszcze. Są one również syntetyzowane w warunkach laboratoryjnych.
Budowa kwasów tłuszczowych
W naturalnych kwasach tłuszczowych łańcuch węglowodorowy jest głównie prosty, czyli nierozgałęziony. Może mieć także kilka wiązań podwójnych.
Takie kwasy tłuszczowe składają się z różnej liczby atomów węgla. Gdy posiadają więcej niż 10 atomów węgla, nazywane są wyższymi kwasami tłuszczowymi. W porównaniu z kwasami niższymi, które mają mniej niż 10 atomów węgla, różnią się przewagą części hydrofobowej nad hydrofilową, czyli są nierozpuszczalne w wodzie i posiadają neutralny odczyn pH.
Kwasy tłuszczowe i ich rola biologiczna
Kwasy tłuszczowe odgrywają bardzo ważną rolę biologiczną. Są one materiałem o charakterze energetycznym oraz zapasowym.
Są przechowywane w postaci trójglicerydów w tkance tłuszczowej. Podczas procesów utleniania, czyli oksydacji kwasy tłuszczowe zamieniają się w energię potrzebną do procesów życiowych.
Także są one ważnym źródłem składników odżywczych, gdy dostarczane są do organizmu z zewnątrz, na przykład w formie olejów, produktów o wysokiej zawartości tłuszczu jak nasiona, orzechy, tłuste ryby, mięsa, jajka, nabiał.
Rodzaje kwasów tłuszczowych – nasycone i nienasycone
Kwasy tłuszczowe podzielić można na dwie główne kategorie, a mianowicie na:
Do każdego z nich zaliczają się różne rodzaje kwasów tłuszczowych, które posiadają odmienne wzory, cechy oraz zastosowania.
Kwasy tłuszczowe nasycone
Nasycone kwasy tłuszczowe to takie, które nie posiadają podwójnych wiązań pomiędzy atomami węgla w swojej cząsteczce.
Najczęściej nasycone kwasy tłuszczowe posiadają formę ciała stałego. Gdy zawierają więcej niż 10 atomów węgla, wówczas są nielotne i nierozpuszczalne w wodzie.
Do kwasów tłuszczowych nasyconych zaliczane są między innymi:
Tego typu kwasy tłuszczowe mają szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach – od branży spożywczej aż po przemysł.
Pod względem dietetycznym nasycone kwasy tłuszczowe uznawane są za gorsze od nienasyconych, ponieważ mogą one sprzyjać chorobom układu sercowo-naczyniowego. Towarzyszą one podnoszeniu się poziomu złego cholesterolu, czyli cholesterolu LDL.
Kwasy tłuszczowe nienasycone
W przypadku nienasyconych kwasów tłuszczowych mamy do czynienia z takimi kwasami tłuszczowymi, które mają podwójne wiązania. Najczęściej są bezbarwnymi cieczami.
W grupie kwasów tłuszczowych nienasyconych znajdują się także wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które posiadają więcej niż jedno podwójne wiązanie. To właśnie te kwasy tłuszczowe wykazują najwyższą wartość dietetyczną. Co ważne, nie są one syntetyzowane w organizmie człowieka, dlatego też należy dostarczać je w odpowiednio zbilansowanej diecie.
Kwasy tłuszczowe nienasycone dzielone są na:
Nienasycone kwasy tłuszczowe to również szeroka gama różnego rodzaju substancji, które różnią się swoją budową, pochodzeniem zastosowaniem. Są to w szczególności:
Za najbardziej wartościowe kwasy tłuszczowe uznawane są kwas alfa linolenowy, czyli inaczej kwas Omega-3, a także kwas arachidonowy, czyli kwas Omega-6.
Kwasy te są bardzo ważne dla prawidłowego działania organizmu człowieka, dlatego też zalecana jest dieta, która obfituje w źródła tych nienasyconych kwasów tłuszczowych w odpowiednich proporcjach.
Zastosowanie kwasów tłuszczowych
Najczęściej kwasy tłuszczowe kojarzą się z branżą spożywczą oraz z dietetyką, ale warto wskazać, że również posiadają one znacznie szersze zastosowanie.
Kwasy tłuszczowe mogą być używane między innymi do:
